INFOdoradca+ Informacje o zawodach - Powiatowy Urząd Pracy dla Powiatu Nowosądeckiego

Płatnerz 722202

• Kowal.
• Metaloplastyk.

W Międzynarodowym Standardzie Klasyfikacji Zawodów ISCO-08 odpowiada grupie:

• 7222 Toolmakers and related workers.

Według Polskiej Klasyfikacji Działalności (PKD 2007):

• Sekcja C – Przetwórstwo przemysłowe.

Notka metodologiczna

Opis informacji o zawodzie opracowano na podstawie:

• analizy źródeł (akty prawne, klasyfikacje krajowe, międzynarodowe) oraz źródeł internetowych,
• analizy opisu zawodu zamieszczonego w wyszukiwarce opisów zawodów na Wortalu Publicznych Służb Zatrudnienia,
• badań ankietowych prowadzonych w projekcie INFODORADCA+ w październiku 2018 r.,
• zebranych opinii od recenzentów, członków panelu ewaluacyjnego oraz zespołu ds. walidacji i jakości informacji o zawodach.

Autorzy i eksperci opiniujący

Zespół Ekspercki:

• Robert Stefanowski – Pracownia artystyczna metaloplastyka i płatnerstwo, Racibórz.
• Witold Szczygieł – Pracownia Artystyczna „Lorica”, Świątniki Górne.
• Joanna Tomczyńska – Instytut Technologii Eksploatacji – PIB, Radom.

Zespół ds. walidacji i jakości informacji o zawodzie:

• Dorota Koprowska – Instytut Technologii Eksploatacji – PIB, Radom.
• Tomasz Sułkowski – Instytut Technologii Eksploatacji – PIB, Radom.
• Krzysztof Symela – Instytut Technologii Eksploatacji – PIB, Radom.
• Ireneusz Woźniak – Instytut Technologii Eksploatacji – PIB, Radom.

Recenzenci:

• Michał Dziewulski – Muzeum Narodowe w Krakowie.
• Jarosław Godlewski – Muzeum Wojska Polskiego w Warszawie.

Panel ewaluacyjny – przedstawiciele partnerów społecznych:

• Janusz Figurski – Cech Rzemiosł Różnych w Puławach.
• Marta Jankowska – Izba Rzemiosła i Przedsiębiorczości w Lublinie.

Data (rok) opracowania opisu informacji o zawodzie: 2018 r.

Płatnerz jest rzemieślnikiem wykonującym uzbrojenie ochronne dla ludzi, zwierząt oraz elementy towarzyszące zbroi. Odnawia oraz naprawia uzbrojenie zabytkowe i współczesne. Wytwarza elementy uzbrojenia zgodnie z własnym pomysłem i projektem, sygnując własną puncą rzemieślniczą wszystkie swoje wyroby.

Opis pracy

Płatnerstwo to rzemiosło wykonywane przez płatnerza. Praca płatnerza polega na kształtowaniu przedmiotów, zwykle elementów zbroi ²⁷ wykonanych z metalu i stopów metali. Płatnerz wykonuje formę na bazie szablonów, wykrojów elementów uzbrojenia i zbroi, następnie kształtuje metodą kucia na gorąco lub na zimno.

Płatnerz wykonuje repliki uzbrojenia lub broni na podstawie oryginalnych obiektów oraz repliki uzbrojenia z danej epoki, które formą i funkcjonalnością nie odbiegają lub częściowo odbiegają od oryginału. Może wytwarzać uzbrojenie autorskie zgodnie z własnym pomysłem i projektem.

Wykonuje zbroje i uzbrojenie do wszelkiego typu rekonstrukcji historycznych, w celach estetycznych i kolekcjonerskich repliki muzealne, rzeźby artystyczne z metalu, projekty autorskie.

Wykonywane prace są związane z metalem, kowalstwem, metaloplastyką, renowacją i naprawą uzbrojenia. Ze względu na zapotrzebowanie współczesnego rynku płatnerz wykonuje elementy wystroju wnętrz, jak również wykonuje prace zlecone dla celów edukacyjnych i marketingowych, dla takich odbiorców, jak film, teatr, szkoły, muzea. W trakcie wykonywania tych prac możliwa jest inwencja własna i odejście od wzorów historycznych.

Płatnerz przygotowuje szablony papierowe, następnie wycina je z metalu i kształtuje metodą kucia. Elementy wykute są dopasowywane do innych i szlifowane. Finalnie następuje wykończanie całości, wykonywanie zdobień i nitowanie ręczne, na końcu wszystkie elementy montowane są w całość.

Sposoby wykonywania pracy

Płatnerz – stosuje odpowiednie metody i techniki obróbki metalu, zajmuje się takimi pracami, jak:

• przygotowanie i opracowanie obiektu (zbroi) do wykonania,
• wykonanie uzbrojenia w formie wstępnej do wykończenia,
• dopracowanie obiektu na zasadzie funkcjonalności i mobilności,
• zastosowanie wielu metali na zasadzie kontrastów: stal, miedź, mosiądz, alpaka, brąz, srebro, złoto,
• wykończanie obiektu/zbroi technikami: repusowanie, trawienie, szmelcowanie, inkrustowanie, trybowanie, postarzanie, czernienie, złocenie,
• składanie finalne obiektów, nitowanie, podbijanie skórą i materiałem,
• konserwacja i zabezpieczanie obiektów przed korozją.

Więcej szczegółowych informacji znajduje się w sekcjach: 3.1. Zadania zawodowe oraz 3.2. Kompetencja zawodowa.

Warunki pracy

Płatnerz wykonuje pracę w pracowni płatnerskiej, bardzo rzadko w innych miejscach, w tym na  otwartej przestrzeni. Jedynie podczas montażu obiektów praca może być wykonywana na zewnątrz.

Ze względu na charakter pracy i wykorzystywane narzędzia specjalistyczne prace są wykonywane z reguły w pracowni, która posiada zazwyczaj oświetlenie dzienne i sztuczne oraz instalacje wentylacyjne.

Więcej informacji znajduje się w sekcji: 4.1. Możliwości podjęcia pracy w zawodzie.

Wykorzystywane maszyny i narzędzia pracy

Płatnerz w działalności zawodowej wykorzystuje m.in.:

• młotki różnych wielkości i kształtu,
• piłki do metalu,
• nożyce do blachy,
• pilniki,
• imadła,
• rysiki,
• punktaki repuserskie,
• przecinaki,
• wybijaki,
• polerki,
• rowkarki,
• kowadło,
• niciarki,
• babki,
• kształtki,
• punce,
• wiertarki,
• szlifierki,
• prasy,
• tokarki,
• walcarki,
• giętarki,
• kształtki,
• noże tokarskie,
• ściernice,
• suwmiarki,
• macki,
• kątowniki,
• paleniska kowalskie,
• palniki na propan-butan-tlen,
• spawarki,
• młot kowalski.

Organizacja pracy

Płatnerz pracuje najczęściej samodzielnie. Czasami zatrudnia do pomocy przy produkcji półfabrykatów niewykwalifikowanych pracowników, a bardziej wykwalifikowanych do wykonywania docelowych elementów uzbrojenia lub broni. Wówczas koordynuje pracę zespołu współpracowników, koryguje usterki i błędy.

Płatnerz pracuje w nienormowanym czasie pracy. Czas pracy zależny jest od ilości zleconych prac i obciążeń związanych z trudnością ich realizacji.

Zagrożenia mające wpływ na bezpieczeństwo pracy człowieka

Płatnerz może być narażony na zagrożenia spowodowane m.in.:

• pracą przy wysokiej temperaturze,
• wysokim hałasem podczas kucia i szlifowania,
• pracą z niebezpiecznymi materiałami, narzędziami i elektronarzędziami.

W trakcie pracy płatnerz narażony jest również na kontakt z niebezpiecznymi substancjami i preparatami chemicznymi, powodującymi podrażnienia i zatrucia, zwłaszcza przy procesie oksydacji ¹⁴ i szmelcowania ²². Na bezpieczeństwo pracy wpływają również czynniki mechaniczne, np. duże obciążenia podczas kucia, unoszenia i przenoszenia ciężarów oraz użytkowanie maszyn i urządzeń. Obciążenia układu mięśniowo-szkieletowego na stanowisku pracy sprzyjają występowaniu takich chorób, jak: „łokieć tenisisty” i zespół cieśni nadgarstka.

Wymagania psychofizyczne

Dla pracownika wykonującego zawód płatnerz ważne są:

w kategorii wymagań fizycznych

• ogólna wydolność fizyczna,
• sprawność narządu wzroku,
• sprawność narządu słuchu,
• sprawność zmysłu dotyku,
• sprawność narządów równowagi;

w kategorii sprawności sensomotorycznych

• koordynacja wzrokowo-ruchowa,
• zmysł równowagi,
• ostrość wzroku,
• ostrość słuchu,
• zmysł równowagi,
• zręczność rąk,
• zręczność palców,
• czucie dotykowe;

w kategorii sprawności i zdolności

• zdolności manualne,
• uzdolnienia artystyczne (twórcze),
• wyobraźnia przestrzenna,
• łatwość wypowiadania się w mowie,
• zdolność utrzymywania pozytywnych relacji ze współpracownikami oraz klientami,
• zdolność do współdziałania,

w kategorii cech osobowościowych

• cierpliwość,
• samodzielność,
• gotowość do pracy w warunkach monotonnych,
• gotowość do prezentowania wyników swojej pracy,
• skupienie podczas pracy,
• sumienność,
• uczciwość,
• gotowość do pracy indywidualnej,
• wytrwałość,
• rzetelność oraz dokładność,
• wytrzymałość.

Więcej informacji znajduje się w sekcjach: 3.4. Kompetencje społeczne; 3.5. Profil kompetencji kluczowych dla zawodu.

Wymagania zdrowotne

Praca płatnerza należy do kategorii ciężkiej pracy fizycznej, która wymaga stania, chodzenia, podnoszenia i przenoszenia materiałów. Praca w zawodzie płatnerz wymaga odporności fizycznej, dobrej koordynacji ruchowej i manualnej.

Przeciwwskazania do wykonywania tego zawodu to: padaczka, alergie na odczynniki chemiczne, kurz, zaburzenia równowagi, wady wzroku, słuchu niepodlegające korekcji.

Więcej informacji znajduje się w sekcji: 4.4. Możliwości zatrudnienia osób niepełnosprawnych w zawodzie.

Wykształcenie niezbędne do podjęcia pracy w zawodzie

Do podjęcia pracy w zawodzie płatnerz preferowane jest wykształcenie zawodowe na poziomie branżowej szkoły I stopnia (dawniej zasadnicza szkoła zawodowa) o profilu mechanicznym lub rzemieślnicze przygotowanie zawodowe w zawodzie pokrewnym kowal, kowal wyrobów zdobniczych lub metaloplastyk.

Tytuły zawodowe, kwalifikacje i uprawnienia niezbędne/preferowane do podjęcia pracy w zawodzie

Pracę w zawodzie płatnerz może wykonywać osoba, która:

• została przyuczona do zawodu,
• uzyskała doświadczenie w trakcie pracy.

Podjęcie pracy w zawodzie płatnerz ułatwiają:

• posiadanie świadectwa czeladniczego lub dyplomu mistrzowskiego w zawodach pokrewnych kowal, kowal wyrobów zdobniczych lub metaloplastyk, nadawanego w ramach kształcenia rzemieślniczego po zdaniu egzaminu organizowanego przez Izby Rzemieślnicze,
• dyplom potwierdzający kwalifikacje pełne w zawodzie szkolnym (pokrewnym) kowal – po zdaniu egzaminu organizowanego przez Okręgowe Komisje Egzaminacyjne,
• świadectwo potwierdzające kwalifikację MG.21 Wykonywanie i naprawa wyrobów kowalskich, wyodrębnioną w zawodzie pokrewnym kowal – po ukończeniu kwalifikacyjnego kursu zawodowego i zdaniu egzaminu organizowanego przez Okręgowe Komisje Egzaminacyjne,
• suplementy Europass dla zawodu pokrewnego kowal (w języku polskim i angielskim) do ww. dokumentów.

Dodatkowymi atutami przy zatrudnieniu płatnerza są:

• certyfikat (świadectwo) potwierdzające udział w szkoleniach tematycznych związanych z zawodem, np. plastycznych, kowalskich, metaloplastycznych,
• uprawnienia spawalnicze.

Więcej informacji znajduje się w sekcji: 4.2. Instytucje oferujące kształcenie, szkolenie i/lub potwierdzanie kompetencji w ramach zawodu.

Możliwości rozwoju zawodowego i awansu

Płatnerz może:

• po uzyskaniu tytułu czeladnika rozpocząć pracę jako pracownik wykwalifikowany w zawodzie pokrewnym np. kowal, kowal wyrobów zdobniczych lub metaloplastyk, a następnie po zdobyciu tytułu mistrza awansować na samodzielne stanowisko,
• dopiero po przyuczeniu i/lub szkoleniu zacząć wstępne prace płatnerskie pod nadzorem doświadczonego pracownika,
• pracować na równorzędnych stanowiskach w zawodach pokrewnych kowal lub metaloplastyk – po uprzednim przeszkoleniu,
• po potwierdzeniu kwalifikacji MG.21 Wykonywanie i naprawa wyrobów kowalskich, w zawodzie pokrewnym kowal, uzyskać dyplom potwierdzający kwalifikacje w zawodzie,
• po zdaniu matury – podjąć studia na np. kierunkach artystycznych i plastycznych, historii sztuki czy konserwacji zabytków,
• rozwijać swoje kompetencje poprzez udział w kształceniu i/lub szkoleniu w zawodach pokrewnych.
• założyć i prowadzić działalność gospodarczą w zakresie płatnerstwa.

Awansem zawodowym jest dorównanie w sztuce mistrzowi i docenienie jego wyrobów przez klientów. Płatnerz może podwyższyć swoje kwalifikacje przez:

• kształcenie w pokrewnych zawodach i dziedzinach plastycznych, metaloplastycznych,
• wykonywanie i pracę na oryginałach dostępnych w muzeach i prywatnych kolekcjach,
• wykonywanie replik dla rekonstruktorów,
• udział w warsztatach kowalskich, płatnerskich.

Możliwości potwierdzania kompetencji

Obecnie (2018 r.) w zawodzie płatnerz nie ma możliwości potwierdzania kompetencji zawodowych w ramach edukacji formalnej i pozaformalnej.

Istnieje możliwość potwierdzenia kompetencji w zawodzie szkolnym (pokrewnym) kowal, w zakresie kwalifikacji: MG.21 Wykonywanie i naprawa wyrobów kowalskich.

Alternatywną drogę potwierdzania kompetencji w zawodzie płatnerz oferuje system nauki zawodu w rzemiośle, który umożliwia zdobycie i potwierdzenie kwalifikacji czeladnika, a następnie mistrza w zawodach pokrewnych kowal, kowal wyrobów zdobniczych lub metaloplastyk.

Więcej informacji można uzyskać w Bazie Usług Rozwojowych https://uslugirozwojowe.parp.gov.pl oraz Zintegrowanym Rejestrze Kwalifikacji https://rejestr.kwalifikacje.gov.pl

Osoba zatrudniona w zawodzie płatnerz może rozszerzać swoje kompetencje zawodowe w zawodach pokrewnych:

Pracownik w zawodzie płatnerz wykonuje różnorodne zadania, do których należą w szczególności:

• Z1 Przygotowywanie dokumentacji do produkcji, napraw i konserwacji wyrobów płatnerskich.
• Z2 Wykonywanie wzorów i szablonów do wykrojów.
• Z3 Przygotowywanie materiałów i narzędzi, wycięcie poszczególnych elementów.
• Z4 Modelowanie szablonów techniką kucia.
• Z5 Wykonywanie zdobień dodatkowych.
• Z6 Wykończanie powierzchni metalu.
• Z7 Odnawianie i naprawianie uzbrojenia.

Kompetencja zawodowa Kz1: Wykonywanie i naprawianie elementów i gotowych wyrobów płatnerskich obejmuje zestaw zadań zawodowych Z1, Z2, Z3, Z4, Z5, Z6, Z7, do realizacji których wymagane są odpowiednie zbiory wiedzy i umiejętności.

Pracownik w zawodzie płatnerz powinien posiadać kompetencje społeczne niezbędne do prawidłowego i skutecznego wykonywania zadań zawodowych.

W szczególności pracownik jest gotów do:

• Ponoszenia odpowiedzialności za maszyny i narzędzia wykorzystywane na stanowisku pracy, dbanie o ich stan, przeglądy, sprawne i bezpieczne funkcjonowanie.
• Wykonywania samodzielnie zamówień płatnerskich oraz podejmowania współpracy z osobami zamawiającymi obiekt.
• Wykonywania zamówienia rzetelnie i terminowo oraz podtrzymywania dobrych relacji ze współpracownikami oraz klientami.
• Oceniania zagrożenia zdrowia oraz życia i podejmowania działań adekwatnych do stopnia zagrożenia.
• Prowadzenia konsultacji i podejmowania decyzji w ważnych kwestiach, usprawniających realizację prac płatnerskich.
• Doskonalenia własnych kompetencji poprzez samokształcenie, kontakt z historykami, bronioznawcami, historykami sztuki, konserwatorami, etnografami, etnologami, muzealnikami, archiwistami.
• Kierowania się zasadami etyki zawodowej, w tym przestrzegania zasad uczciwości, rzetelności i poufności.

Pracownik powinien mieć zdolność właściwego wykonywania zadań zawodowych i predyspozycje do rozwoju zawodowego. Dlatego wymaga się od niego odpowiednich kompetencji kluczowych. Zostały one zilustrowane w formie profilu (rys. 1) ukazującego ważność kompetencji kluczowych dla zawodu płatnerz.

Rys. 1. Profil kompetencji kluczowych dla zawodu płatnerz

Uwaga:

Wykaz kompetencji kluczowych opracowano na podstawie wykazu stosowanego w Międzynarodowym Badaniu Kompetencji Osób Dorosłych − projekt PIAAC (OECD).

Kompetencje zawodowe pracownika w zawodzie płatnerz nawiązują do opisów poziomów Polskiej Ramy Kwalifikacji.

Opis zawodu, zadań zawodowych i wymagań kompetencyjnych może stanowić materiał informacyjny dla przygotowania (lub aktualizacji) opisów kwalifikacji wprowadzanych do Zintegrowanego Systemu Kwalifikacji (ZSK). Więcej informacji:

• Zintegrowany System Kwalifikacji: https://www.kwalifikacje.gov.pl
• Zintegrowany Rejestr Kwalifikacji: https://rejestr.kwalifikacje.gov.pl

Płatnerz może podjąć pracę w:

• pracowniach rzemieślniczych,
• pracowniach konserwacji dawnego uzbrojenia i innych zabytkowych wyrobów,
• pracowniach artystycznych,
• pracowniach metaloplastycznych.

Płatnerz najczęściej prowadzi własną pracownię rzemieślniczą.

Posiadanie zawodu płatnerz umożliwia podjęcie pracy w branży metalowej, przy specjalizacji np. w kowalstwie, metaloplastyce, blacharstwie.

Kształcenie

Obecnie (2018 r.) w ramach systemu kształcenia zawodowego w Polsce nie przygotowuje się kandydatów do pracy w zawodzie płatnerz.

Płatnerz może kształcić się w systemie nauki zawodu w rzemiośle w zawodzie pokrewnym kowal, kowal wyrobów zdobniczych lub metaloplastyk. Wówczas kompetencje potwierdzają Izby Rzemieślnicze.

Kompetencje przydatne do wykonywania zawodu płatnerz można uzyskać w branżowej szkole I stopnia w zawodzie pokrewnym kowal. Można również uczestniczyć w kwalifikacyjnym kursie zawodowym (dla dorosłych) w ramach kwalifikacji: MG.21 Wykonywanie i naprawa wyrobów kowalskich, którą mogą prowadzić:

• publiczne szkoły prowadzące kształcenie zawodowe,
• niepubliczne szkoły posiadające uprawnienia szkół publicznych, prowadzące kształcenie zawodowe,
• publiczne i niepubliczne placówki kształcenia ustawicznego, placówki kształcenia praktycznego, ośrodki dokształcania i doskonalenia zawodowego,
• instytucje rynku pracy prowadzące działalność edukacyjno-szkoleniową,
• podmioty prowadzące działalność oświatową na podstawie ustawy Prawo przedsiębiorców.

Potwierdzenie kompetencji w ww. zawodzie pokrewnym (w zakresie wyodrębnionej kwalifikacji) prowadzą, również z trybie eksternistycznym, Okręgowe Komisje Egzaminacyjne.

Szkolenie

Płatnerz może uczestniczyć w szkoleniach organizowanych przez pracodawców, stowarzyszenia, organizacje branży mechanicznej i artystycznej. Przykładowa tematyka szkoleń to:

• kowalstwo artystyczne,
• metaloplastyka.

Z reguły organizatorzy tych szkoleń poświadczają uzyskane przez uczestników kompetencje stosownymi certyfikatami/zaświadczeniami.

Płatnerz może uczestniczyć w szkoleniach, kursach, warsztatach podczas rekonstrukcji historycznych, wymieniać doświadczenia zawodowe z innymi podmiotami w branżach pokrewnych.

Wynagrodzenie (2018 r.) osób pracujących w zawodzie płatnerz wynosi najczęściej od 2700 zł do 3500 zł brutto miesięcznie.

Zarobki płatnerza zależą od liczby zleceń, jego doświadczenia i wypracowanej reputacji.

Na wyższe wynagrodzenie mogą liczyć płatnerze, którzy prowadzą własną działalność gospodarczą.

W zawodzie płatnerz możliwe jest zatrudnienie osób niepełnosprawnych.

Warunkiem niezbędnym jest identyfikacja indywidualnych barier i dostosowanie technicznych i organizacyjnych warunków środowiska oraz stanowiska pracy do potrzeb zatrudnienia osób z następującymi niepełnosprawnościami:

• z niewielką dysfunkcją kończyn dolnych, która nie wyklucza stania, schylania się, klękania i swobodnego poruszania się (05-R),
• z nieznaczną dysfunkcją narządu wzroku, która nie ogranicza zakresu pola widzenia oraz nie zaburza percepcji kształtów i kolorów (04-O),
• z dysfunkcją narządu słuchu (03-L), pod warunkiem, że niepełnosprawność jest możliwa do skorygowania za pomocą implantów lub aparatów słuchowych.