INFOdoradca+ Informacje o zawodach - Powiatowy Urząd Pracy dla Powiatu Nowosądeckiego

Tokarz w drewnie 752310

• Operator tokarek do drewna.
• Tokarz galanterii drzewnej.

W Międzynarodowym Standardzie Klasyfikacji Zawodów ISCO-08 odpowiada grupie:

• 7523 Woodworking-machine tool setters and operators.

Według Polskiej Klasyfikacji Działalności (PKD 2007):

• Sekcja C – Przetwórstwo przemysłowe.

Notka metodologiczna

Opis informacji o zawodzie opracowano na podstawie:

• analizy źródeł (akty prawne, klasyfikacje krajowe, międzynarodowe), źródeł internetowych oraz wyników badań i analiz prowadzonych w projekcie PO KL (2011–2013) „Rozwijanie zbioru krajowych standardów kompetencji zawodowych wymaganych przez pracodawców”,
• analizy opisu zawodu zamieszczonego w wyszukiwarce opisów zawodów na Wortalu Publicznych Służb Zatrudnienia,
• zebranych opinii od recenzentów, członków panelu ewaluacyjnego oraz zespołu do spraw walidacji i jakości informacji o zawodach.

Autorzy i eksperci opiniujący

Zespół Ekspercki:

• Alicja Kosterska – Instytut Pracy i Spraw Socjalnych, Warszawa.
• Marek Władysław Lewandowski – Meblarska Spółdzielnia Pracy Jedność, Tczew.
• Roman Włodzimierz Owczarz – STOLART-Studio s.c., Warszawa.

Zespół ds. walidacji i jakości informacji o zawodzie:

• Urszula Jeruszka – Instytut Pracy i Spraw Socjalnych, Warszawa.
• Barbara Sajkiewicz – Instytut Pracy i Spraw Socjalnych, Warszawa.
• Zdzisław Czajka – Instytut Pracy i Spraw Socjalnych, Warszawa.
• Maciej Gruza – Instytut Pracy i Spraw Socjalnych, Warszawa.

Recenzenci:

• Urszula Przystalska – Międzynarodowa Wyższa Szkoła Logistyki i Transportu we Wrocławiu, Wrocław.
• Paweł Przystalski – DOLMEB Sp. z o.o. w Świdnicy, Świdnica.

Panel ewaluacyjny – przedstawiciele partnerów społecznych:

• Sławomir Zybura – Centrum Kształcenia Zawodowego i Ustawicznego w Częstochowie, Częstochowa.
• Jan Kończak – Cech Rzemiosł Różnych, Radom.

Data (rok) opracowania opisu informacji o zawodzie: 2018 r.

Tokarz w drewnie zajmuje się toczeniem ²³ elementów z drewna przy użyciu tokarek ²⁴ do drewna i obtaczarek ¹⁵ z zachowaniem zasad technologicznych i norm jakościowych.

Opis pracy

Tokarz w drewnie zajmuje się wykonywaniem elementów toczonych. W tym celu dobiera i ocenia przydatność do toczenia określonych gatunków drewna i przygotowuje materiał do obróbki. Pracownik w tym zawodzie odpowiada za prawidłowe umocowanie toczonych elementów w tokarce w zależności od typu urządzenia i kształtu toczonego przedmiotu. Toczenie tym różni się od pozostałych metod obróbki drewna ¹³, że w jego trakcie nie porusza się narzędzie, ale element obrabiany.

Do zadań tokarza należy obsługa maszyn i narzędzi pracy, kontrolowanie ich eksploatacji, konserwowanie i – w razie konieczności – wykonywanie drobnych napraw użytkowanych maszyn i narzędzi. W zakres obowiązków tokarza wchodzi również posługiwanie się dokumentacją technologiczną i rysunkową dotyczącą toczenia oraz ocena jakości gotowego wyrobu. Elementy, które wytwarza tokarz, występują między innymi w takich wyrobach, jak: tralki ²⁷ i poręcze schodowe, karnisze, szpulki, nogi, szczebliny ²¹ i łączyny ⁹ w stołach i krzesłach, nóżki i uchwyty w meblach różnego rodzaju, elementy zabawek, narzędzi czy architektury ogrodowej oraz galanterii drzewnej ⁷.

Sposoby wykonywania pracy

Pracownik w zawodzie tokarz w drewnie wykonuje pracę polegającą na:

• posługiwaniu się dokumentacją technologiczną i rysunkiem technicznym,
• rozpoznawaniu gatunków drewna i dobieraniu odpowiedniego materiału do danej pracy,
• ocenianiu materiału do toczenia pod względem jakościowym i ilościowym,
• wstępnej obróbce materiału do toczenia,
• dobieraniu, przygotowaniu i obsłudze maszyn do toczenia,
• konserwowaniu i wykonywaniu drobnych napraw wykorzystywanych do pracy maszyn i urządzeń,
• dobieraniu wzorników,
• dbaniu o właściwe parametry finalnego wyrobu,
• ocenianiu jakości wykonywanych czynności i wyrobów,
• prowadzeniu dokumentacji dotyczącej toczenia,
• organizowaniu stanowiska pracy zgodnie z zasadami i przepisami bezpieczeństwa i higieny pracy, ochrony przeciwpożarowej, ergonomii i ochrony środowiska.

Więcej szczegółowych informacji znajduje się w sekcjach: 3.1. Zadania zawodowe oraz 3.2. Kompetencja zawodowa.

Warunki pracy

Praca tokarza w drewnie odbywa się zwykle w obiektach zamkniętych, wewnątrz budynków. Pracownik w tym zawodzie wykonuje swoje zadania w halach produkcyjnych fabryk mebli lub w warsztatach i zakładach stolarskich. Większość prac tokarz w drewnie wykonuje w pozycji stojącej, najczęściej przy obsłudze tokarek.

Więcej informacji znajduje się w sekcji: 4.1. Możliwości podjęcia pracy w zawodzie.

Wykorzystywane maszyny i narzędzia pracy

Tokarz w drewnie wykorzystuje w swojej pracy różnego rodzaju narzędzia i maszyny, w tym m.in.:

• narzędzia zmechanizowane, np.: tokarki kłowe ²⁵, tokarki tarczowe ²⁶, strugarki ²⁰, obtaczarki, pilarki ¹⁶, frezarki ⁶, także maszyny sterowane numeryczne (CNC ¹);
• narzędzia ręczne, np.: dłuta tokarskie (żłobkowe ⁴ i płaskie ³), przecinaki ¹⁸, znaczniki ³⁰, sprawdziany ¹⁹, tarniki ²², pilniki ¹⁷, materiały ścierne ¹⁰.

Organizacja pracy

Sposób organizacji pracy tokarza w drewnie zależy od systemu przyjętego w zakładzie pracy, w którym jest zatrudniony. W większości firm obowiązuje system jedno- lub dwuzmianowy, a zadania są wykonywane w stałych godzinach, średnio przez 8 godzin dziennie. Tokarz wykonuje pracę samodzielnie, obsługując jedną lub kilka obrabiarek ¹². Podczas pracy w zakładzie jest systematycznie kontrolowany przez kierownika liniowego (majstra).

Zagrożenia mające wpływ na bezpieczeństwo pracy człowieka

Zagrożenia w pracy tokarza w drewnie są związane z wykonywaniem czynności zawodowych polegających na:

• obsługiwaniu maszyn i elektronarzędzi ⁵ – ze względu na ich ostre, poruszające się części oraz z uwagi na niebezpieczeństwo porażenia prądem elektrycznym,
• podnoszeniu i przenoszeniu ciężarów,
• długotrwałej pracy w pozycji stojącej,
• pracy w hałasie,
• przebywaniu w zanieczyszczonym pyłami powietrzu.

Wśród możliwych skutków dla zdrowia związanych z wykonywaniem zawodu tokarz w drewnie znajdują się:

• urazy i zranienia, zwłaszcza rąk i palców,
• uszkodzenia narządu wzroku,
• uszkodzenia słuchu,
• choroby układu oddechowego,
• dolegliwości bólowe wynikające z przeciążenia układu mięśniowo-szkieletowego.

W związku z ryzykiem wystąpienia wymienionych zagrożeń szczególnie ważne jest przestrzeganie i stosowanie zasad i przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy, ochrony przeciwpożarowej, ochrony środowiska oraz właściwej organizacji pracy. Podczas pracy tokarz w drewnie powinien być zaopatrzony w przylegające do ciała ubranie robocze, nakrycie głowy, okulary ochronne, maseczkę przeciwpyłową oraz nauszniki przeciwhałasowe.

Wymagania psychofizyczne

Dla pracownika wykonującego zawód tokarz w drewnie ważne są:

w kategorii wymagań fizycznych

• sprawność układu kostno-stawowego,
• ogólna dobra wydolność fizyczna,
• sprawność układu oddechowego,
• sprawność narządu wzroku i słuchu,
• sprawność zmysłu dotyku;

w kategorii sprawności sensomotorycznych

• koordynacja wzrokowo-ruchowa,
• ostrość wzroku i słuchu,
• widzenie stereoskopowe,
• czucie dotykowe,
• spostrzegawczość,
• zręczność palców,
• zręczność rąk;

w kategorii sprawności i zdolności

• zdolność koncentracji uwagi,
• wyobraźnia przestrzenna,
• uzdolnienia techniczne;

w kategorii cech osobowościowych

• samodzielność,
• łatwość przerzucania się z jednej czynności na drugą,
• dokładność,
• samokontrola,
• wytrwałość.

Więcej informacji znajduje się w sekcjach: 3.3. Kompetencje społeczne; 3.4. Profil kompetencji kluczowych dla zawodu.

Wymagania zdrowotne

Przeciwwskazaniem do wykonywania zawodu tokarz w drewnie są schorzenia ograniczające sprawność rąk i palców oraz choroby układu oddechowego, a także alergie. W tym zawodzie wymagany jest dobry wzrok oraz ogólna sprawność fizyczna.

Osoby pozbawione zdolności widzenia stereoskopowego i ze znacznym ograniczeniem pola widzenia nie mogą pracować w zawodzie tokarz w drewnie.

Więcej informacji znajduje się w sekcji: 4.4. Możliwości zatrudnienia osób niepełnosprawnych w zawodzie.

Wykształcenie niezbędne do podjęcia pracy w zawodzie

Do podjęcia pracy w zawodzie tokarz w drewnie preferowane jest (dla młodzieży) wykształcenie na poziomie branżowej szkoły I stopnia (dawniej zasadnicza szkoła zawodowa) w zawodzie pokrewnym stolarz lub wykształcenie rzemieślnicze w tym zawodzie.

Alternatywną ścieżką kształcenia dla tokarza w drewnie jest nauka zawodu w rzemiośle w zawodzie pokrewnym stolarz.

Pracę w zawodzie tokarz w drewnie może wykonywać również osoba, która:

• została przyuczona do zawodu,
• uzyskała doświadczenie w trakcie wykonywania pracy.

W zawodzie mogą pracować także osoby z wykształceniem średnim technicznym lub wyższym po kierunkach związanych z przemysłem drzewnym.

Tytuły zawodowe, kwalifikacje i uprawnienia niezbędne/preferowane do podjęcia pracy w zawodzie

Do wykonywania zawodu tokarz w drewnie nie są wymagane tytuły zawodowe, kwalifikacje czy uprawnienia zawodowe. Jednak pracodawcy najchętniej zatrudniają osoby legitymujące się:

• świadectwem czeladniczym lub dyplomem mistrzowskim w zawodzie pokrewnym stolarz, uzyskanymi w ramach kształcenia rzemieślniczego, po spełnianiu wymagań formalnych i zdaniu egzaminu organizowanego przez Izby Rzemieślnicze,
• dyplomem potwierdzającym kwalifikację wyodrębnioną w zawodzie pokrewnym stolarz, uzyskanym po spełnieniu wymagań formalnych i zdaniu egzaminu organizowanego przez Okręgowe Komisje Egzaminacyjne.

Cenione jest również posiadanie:

• suplementu Europass (w języku polskim i angielskim), wydawanego na prośbę zainteresowanego przez Izby Rzemieślnicze oraz Okręgowe Komisje Egzaminacyjne,
• udokumentowanego doświadczenia zawodowego w dziedzinie stolarstwa, potwierdzającego umiejętności praktyczne w zakresie obsługi maszyn i narzędzi stolarskich.

Więcej informacji znajduje się w sekcji: 4.2. Instytucje oferujące kształcenie, szkolenie i/lub potwierdzanie kompetencji w ramach zawodu.

Możliwości rozwoju zawodowego i awansu

Tokarz w drewnie może:

• w miarę nabywania doświadczenia i umiejętności awansować na wyższe stanowiska w hierarchii przedsiębiorstwa: od pomocnika w produkcji drzewnej, przez samodzielnego operatora maszyny, starszego operatora aż po mistrza produkcji,
• założyć własną działalność gospodarczą,
• po zdaniu egzaminu maturalnego kontynuować naukę na studiach wyższych lub podyplomowych na kierunkach związanych z obróbką drewna, np. na wydziale technologii drewna,
• doskonalić swoje umiejętności, uczestnicząc w szkoleniach organizowanych w przedsiębiorstwie, przez stowarzyszenia i inne organizacje branżowe, przez producentów materiałów, elektronarzędzi i maszyn lub w wyspecjalizowanych ośrodkach szkoleniowych.

Po roku 2020, gdy otwarte zostaną szkoły branżowe II stopnia, tokarz w drewnie będzie mógł dalej kształcić się w zawodzie technik technologii drewna w branżowej szkole II stopnia i po potwierdzeniu kwalifikacji AU.50 Organizacja i prowadzenie procesów przetwarzania drewna otrzymać dyplom potwierdzający kwalifikacje w zawodzie technik technologii drewna.

Tokarz w drewnie może założyć własną działalność gospodarczą polegającą na prowadzeniu jednoosobowej firmy świadczącej usługi tokarskie lub współpracować jako podwykonawca albo dostawca z większymi zakładami.

Możliwości potwierdzania kompetencji

Obecnie (2018 r.) w zawodzie tokarz w drewnie nie ma możliwości potwierdzania kompetencji zawodowych w edukacji formalnej i pozaformalnej.

Możliwe jest potwierdzanie kompetencji przydatnych do wykonywania zawodu tokarz w drewnie:

• przystępując do egzaminu (przed Okręgową Komisja Egzaminacyjną) potwierdzającego kwalifikację AU.15 Wytwarzanie wyrobów stolarskich, właściwą dla zawodów szkolnego (pokrewnego) stolarz, także w trybie eksternistycznym,
• przystępując do egzaminu czeladniczego ² lub mistrzowskiego ¹¹ (przed Izbą Rzemieślniczą ⁸) w zawodzie pokrewnym stolarz; do tych egzaminów mogą przystępować zarówno absolwenci nauki zawodu u rzemieślnika, jak również osoby, które kompetencje nabyły poprzez doświadczenie w pracy.

Więcej informacji można uzyskać w Bazie Usług Rozwojowych https://uslugirozwojowe.parp.gov.pl oraz Zintegrowanym Rejestrze Kwalifikacji https://rejestr.kwalifikacje.gov.pl

Osoba zatrudniona w zawodzie tokarz w drewnie może rozszerzać swoje kompetencje zawodowe w zawodach pokrewnych:

Pracownik w zawodzie tokarz w drewnie wykonuje różnorodne zadania, do których należą w szczególności:

• Z1 Ocenianie jakościowe i ilościowe materiału do toczenia.
• Z2 Wykonywanie obróbki wstępnej materiału do toczenia.
• Z3 Wykonywanie za pomocą tokarek obróbki zasadniczej materiału do toczenia.
• Z4 Ocenianie jakości toczenia.
• Z5 Prowadzenie dokumentacji dotyczącej przygotowania i obróbki materiału do toczenia.

Kompetencja zawodowa Kz1: Przygotowywanie i toczenie materiału drzewnego obejmuje zestaw zadań zawodowych Z1, Z2, Z3, Z4, Z5, do realizacji których wymagane są odpowiednie zbiory wiedzy i umiejętności.

Pracownik w zawodzie tokarz w drewnie powinien mieć kompetencje społeczne niezbędne do prawidłowego i skutecznego wykonywania zadań zawodowych.

W szczególności pracownik jest gotów do:

• Rozwijania swojej wiedzy i umiejętności zawodowych.
• Wykazywania się kreatywnością i otwartością na zmiany.
• Ponoszenia odpowiedzialności za przygotowywanie materiału do toczenia i wykonywanie toczenia.
• Dostosowywania swojego zachowania do zmian w środowisku pracy zakładu stolarskiego.
• Wykonywania pracy częściowo samodzielnie i podejmowania współpracy w zorganizowanych warunkach pracy zakładu tokarskiego.
• Oceniania wpływu swoich działań na efekty pracy zespołowej w zakładzie stolarskim i ponoszenia odpowiedzialności za ich skutki.
• Kierowania się zasadami zgodnymi z etyką zawodową i obowiązującymi przepisami.

Pracownik powinien mieć zdolność właściwego wykonywania zadań zawodowych i predyspozycje do rozwoju zawodowego. Dlatego wymaga się od niego odpowiednich kompetencji kluczowych. Zostały one zilustrowane w formie profilu (rys. 1) ukazującego ważność kompetencji kluczowych dla zawodu tokarz w drewnie.

Rys. 1. Profil kompetencji kluczowych dla zawodu tokarz w drewnie

Uwaga:

Wykaz kompetencji kluczowych opracowano na podstawie wykazu stosowanego w Międzynarodowym Badaniu Kompetencji Osób Dorosłych − projekt PIAAC (OECD).

Kompetencje zawodowe pracownika w zawodzie tokarz w drewnie nawiązują do opisów poziomów Polskiej Ramy Kwalifikacji.

Opis zawodu, zadań zawodowych i wymagań kompetencyjnych może stanowić materiał informacyjny dla przygotowania (lub aktualizacji) opisu kwalifikacji wprowadzanych do Zintegrowanego Systemu Kwalifikacji (ZSK). Więcej informacji:

• Zintegrowany System Kwalifikacji: https://www.kwalifikacje.gov.pl
• Zintegrowany Rejestr Kwalifikacji: https://rejestr.kwalifikacje.gov.pl

Tokarz w drewnie może znaleźć pracę w:

• fabrykach mebli,
• warsztatach i zakładach stolarskich,
• innych zakładach zajmujących się obróbką drewna.

Tokarz w drewnie może także prowadzić własną działalność gospodarczą, świadczącą usługi tokarskie lub współpracującą z większymi zakładami.

Kształcenie

Obecnie (w 2018 roku) w ramach systemu kształcenia zawodowego w Polsce nie przygotowuje się kandydatów do pracy w zawodzie tokarz w drewnie, ale osoba zainteresowana podjęciem pracy w tym zawodzie może:

• ukończyć branżową szkołę I stopnia w zawodzie pokrewnym stolarz,
• ukończyć kwalifikacyjny kurs zawodowy w zakresie kwalifikacji AU.15 Wytwarzanie wyrobów stolarskich, właściwej dla zawodu szkolnego stolarz,
• uzyskać tytuł czeladnika, a następnie dyplom mistrza w zawodzie pokrewnym stolarz, nadawane w ramach kształcenia rzemieślniczego, po zdaniu egzaminu organizowanego przez Izby Rzemieślnicze.

Kwalifikacyjne kursy zawodowe mogą prowadzić:

• publiczne szkoły prowadzące kształcenie zawodowe,
• niepubliczne szkoły posiadające uprawnienia szkół publicznych, prowadzące kształcenie zawodowe,
• publiczne i niepubliczne placówki kształcenia ustawicznego, placówki kształcenia praktycznego, ośrodki dokształcania i doskonalenia zawodowego,
• instytucje rynku pracy prowadzące działalność edukacyjno-szkoleniową,
• podmioty prowadzące działalność oświatową na podstawie ustawy Prawo przedsiębiorców.

Kwalifikacje wyodrębnione w zawodach szkolnictwa zawodowego potwierdzają Okręgowe Komisje Egzaminacyjne.

Szkolenie

Tokarz w drewnie może doskonalić swoją wiedzę i umiejętności, biorąc udział w szkoleniach organizowanych przez:

• publiczne i niepubliczne instytucje edukacyjne, w tym prywatne firmy szkoleniowe,
• izby rzemieślnicze ⁸,
• zakłady doskonalenia zawodowego,
• przedsiębiorstwa (głównie na potrzeby swoich pracowników i kandydatów do pracy).

Tokarz w drewnie może również doskonalić swoją wiedzę i umiejętności samodzielnie, korzystając ze specjalistycznej literatury oraz czasopism branżowych.

Obecnie (2018 r.) nie ma dostępnych danych bezpośrednio dotyczących wynagrodzeń tokarza w drewnie, dostępne są natomiast informacje na temat wynagrodzeń tokarzy.

Średnie miesięczne wynagrodzenie tokarza wynosiło 3200 zł brutto. Co drugi tokarz otrzymywał pensję od 2600 zł do 3600 zł, natomiast na zarobki powyżej 3600 zł brutto mógł liczyć co czwarty tokarz. Poziom wynagrodzeń osób wykonujących zawód tokarza w drewnie uzależniony jest m.in. od:

• wielkości i rodzaju firmy,
• wykształcenia,
• stażu pracy,
• regionu zatrudnienia.

W zawodzie tokarz w drewnie możliwe jest zatrudnienie osób niepełnosprawnych. Warunkiem niezbędnym jest identyfikacja indywidualnych barier i dostosowanie technicznych i organizacyjnych warunków środowiska oraz stanowiska pracy do potrzeb zatrudnienia osób:

• z niewielką dysfunkcją kończyn dolnych (05-R), która nie wyklucza stania i chodzenia, w tym samodzielnego przemieszczania się po zróżnicowanym terenie,
• z dysfunkcją narządu wzroku (04-O), jeśli posiadana wada da się skorygować odpowiednimi szkłami optycznymi lub soczewkami kontaktowymi, które zapewnią ostrość widzenia,
• słabosłyszących, głuchych i głuchoniemych (03-L) pod warunkiem zapewnienia im odpowiedniej pomocy technicznej oraz właściwego przygotowania środowiska i stanowiska pracy, np. pod kątem możliwości percepcji sygnałów alarmowych.